✒ Υπογράφει: Στέφανος Κόγιας, DipWSET.
Πριν από λίγες μέρες ανακοινώθηκε από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, η απόφαση με την οποία θα καθορίζονται εκ νέου οι όροι και οι προϋποθέσεις της κλωνικής επιλογής, καθώς και η διαδικασία εγγραφής και διαγραφής κλώνων των ποικιλιών και των υποκειμένων της αμπέλου.
Φυτικό υλικό
Ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία στην παραγωγή του κρασιού είναι, χωρίς αμφιβολία, το φυτικό υλικό που έχει επιλεχθεί από τον αμπελουργό για την δημιουργία του αμπελώνα, το οποίο είναι η πρώτη ύλη, δηλαδή η ποικιλία και το υποκείμενο πάνω στο οποίο είναι εμβολιασμένο το φυτό. Η φύτευση ενός αμπελώνα είναι το Α και το Ω για την δημιουργία ενός καλού κρασιού,.οπότε η επιλογή του φυτικού υλικού αποτελεί την πιο σημαντική απόφαση για τον αμπελουργό, η οποία θα τον επηρεάζει για τα επόμενα 30 τουλάχιστον χρόνια.
Διασφάλιση ονόματος
Με αυτή την απόφαση, φαίνεται πως διασφαλίζονται πρώτα απ’ όλα τα ονόματα των ελληνικών ποικιλιών,.αφού πλέον εάν θέλει κάποιος να εισάγει στην χώρα του μια ελληνική ποικιλία, αυτό θα μπορεί να γίνεται πλέον νόμιμα. Παραδείγματος χάριν, το διεθνές όνομα μιας ποικιλίας όπως Assyrtiko, Xinomavro, Agiorgitiko, θα είναι πλέον κατοχυρωμένο. Μέχρι σήμερα μπορούσε ο καθένας να το γράψει όπως ήθελε,.όταν δήλωνε τα φυτά και το όνομα της ποικιλίας κατά την εισαγωγή στην χώρα του. Μπορούσε δηλαδή να δηλώσει το όνομα Saint George αντί Agiorgitiko και πολύ απλά ύστερα από 5 ή 10 χρόνια,.στην συγκεκριμένη χώρα θα μπορούσαν να καλλιεργούν το Saint George και να το ονομάζουν έτσι, αντί για Αγιωργίτικο!!!
Δημιουργία Ελληνικού Πρωτοκόλλου
Τα ελληνικά φυτώρια που ήθελαν να δημιουργήσουν κλώνους, λόγω της έλλειψης πρωτοκόλλου ως τώρα, αναγκάζονταν να στραφούν σε οργανωμένα φυτώρια της Γαλλίας,.της Γερμανίας ή της Ιταλίας, να εγγράφουν τις βασικές ελληνικές ποικιλίες καθώς και τους κλώνους τους στους εθνικούς καταλόγους αυτών των χωρών και.κατόπιν να τους εισάγουν στη χώρα μας ως πιστοποιημένο υλικό ελληνικής ποικιλίας, αλλά από ξένη (εν δυνάμει ανταγωνιστική) χώρα.
Ιώσεις
Με την κλωνική επιλογή τα φυτά είναι απαλλαγμένα από επιβλαβείς οργανισμούς και ιώσεις οι οποίες βρίσκονται σε πολύ υψηλό ποσοστό που φτάνει μέχρι και το 70% στο φυτικό υλικό των ποικιλιών μας,.κάτι που πολύ πιθανά επηρεάζει αρνητικά τα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά, όπως τα αρώματα, το χρώμα, τα σάκχαρα κοκ.
Αν θέλουμε να δημιουργήσουμε στην Ελλάδα τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την παραγωγή κρασιών,.με μακροπρόθεσμα σταθερά, ποιοτικά και συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, που θα έχουν σαφή ποικιλιακή ταυτότητα, η διαδικασία της κλωνικής επιλογής είναι μονόδρομος.
Τι είναι Κλωνική Επιλογή;
Η κλωνική επιλογή είναι ένας συνδυασμός δύο επιλογών βελτίωσης του φυτικού υλικού μιας ποικιλίας αμπέλου.
Η πρώτη είναι η πρακτική της επιλογής φυτών με διαφορετικά φαινοτυπικά/ποιοτικά χαρακτηριστικά από ένα αμπελώνα.και στη συνέχεια η λήψη μοσχευμάτων από αυτό το φυτό για την δημιουργία πολλαπλασιαστικού υλικού. Η επιλογή ενός φυτού/βιότυπου μιας ποικιλίας (αρχικό φυτό) γίνεται για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που μπορεί να έχει, σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό των ατόμων που απαρτίζουν την ποικιλία. Οι αποδόσεις, ο κύκλος ωρίμασης, τα φαινολικά και τα αρωματικά χαρακτηριστικά των σταφυλιών,.η ανθεκτικότητα σε ασθένειες και δύσκολες συνθήκες όπως η ξηρασία είναι μόνο μερικά από αυτά.
Η δεύτερη επιλογή που προβλέπεται κατά την διάρκεια της κλωνικής επιλογής, είναι η υγειονομική ή αλλιώς η απαλλαγή του φυτικού υλικού του επιλεγμένου φυτού από τις ιώσεις. Ο αριθμός των διαφορετικών ιώσεων ανά φυτό που θα εξαλειφθούν (φτάνει τις 70 στην άμπελο) μπορεί να αποτελέσει μια επιλογή, έχοντας πάντα ένα αυστηρό πρωτόκολλο ελέγχου για τις πιο επιζήμιες από αυτές που προβλέπει η εκάστοτε νομοθεσία.
Αυτό σημαίνει ότι κατά τον πολλαπλασιασμό θα πρέπει να παράγεται και να διακινείται όχι μονό η συγκεκριμένη ποικιλία,.αλλά και να προσδιορίζεται ποιος είναι ο κλώνος της ποικιλίας και ποια είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του.
Ο εντοπισμός και ο πολλαπλασιασμός των κλώνων έχει τεράστια σημασία, γιατί επιλέγοντας τον σωστό κλώνο μπορούμε να παίρνουμε υψηλής ποιότητας σταφύλια με τις επιθυμητές προδιαγραφές για το εκάστοτε προϊόν. Αυτή η διαδικασία όμως είναι εξαιρετικά δύσκολη και απαιτεί βαθιά επιστημονική γνώση πάνω στην αμπελουργία. Επίσης είναι ιδιαίτερα χρονοβόρα, καθώς η διαδικασία συνήθως διαρκεί από 15 έως και 25 χρόνια.
Γιατί υπάρχουν διαφορετικοί κλώνοι;
Παρατηρώντας έναν αμπελώνα, διαπιστώνουμε ότι μερικά φυτά είναι διαφορετικά μεταξύ τους και μερικές φορές… πολύ διαφορετικά. Συνήθως οι διαφορές γίνονται αντιληπτές μόνο μετά από κάποια χρόνια παρατηρήσεων και προσεκτικών μετρήσεων και δεν οφείλονται στην διαφορετική σύσταση του εδάφους. Υπάρχουν δύο πιθανές εξηγήσεις:.η διαφορετική γενετική σύνθεση μεταξύ των φυτών έχει συμβεί λόγω των φυσικών μεταλλάξεων που έχουν υποστεί σε βάθος χρόνου, ή εξ αιτίας της συχνότητας εμφάνισης ασθενειών στα αμπέλια.
Μερικές φορές η ασθένεια μεταφέρεται από τη μία γενιά αμπέλου στην επόμενη μέσω των μοσχευμάτων. Οι πιο συνήθεις και εμπορικά σημαντικοί παράγοντες μεταδοτικών νόσων είναι οι ιοί οι οποίοι μεταδίδονται λόγω της απρόσεκτης επιλογής του υλικού που χρησιμοποιείται στο εμβολιασμό και επομένως της ανθρώπινης επιρροής,.αλλά μπορεί επίσης να αντικατοπτρίζει την επίδραση των ιών, των ιοειδών,.των μυκήτων ή του φυτοπλάσματος που μεταδίδονται μερικές φορές από τους νηματώδης ή τα έντομα. Σε κάθε περίπτωση πάντως η μόλυνση, ιδίως λόγω ιού, μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο στην απόδοση, την ωρίμανση των φρούτων και κυρίως στην ποιότητα του κρασιού.
Στα φυτά της αμπέλου έχουν εντοπιστεί πάνω από 60 διαφορετικοί ιοί, ιοειδή και φυτοπλάσματα. Αυτοί που προκαλούν ζημιές είναι λίγοι, με πιο συνήθεις υπόπτους το καρούλιασμα των φύλλων (leafroll), τον μολυσματικό εκφυλισμό (fanleaf), το κίτρινο μωσαϊκό (yellow mosaic), την στίξη των φύλλων (grapevine fleck), την βοθρίωση (grapevine stem pitting) και την ρωγμώδη φέλλωση (grapevine corky bark).
Πως γίνεται η κλωνική επιλογή
Οι μηχανισμοί για την επιλογή και τον πολλαπλασιασμό των κλώνων διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Γενικά, οι μελέτες που διεξάγονται για την επιλογή, την αξιολόγηση και τη διανομή στα ερευνητικά κέντρα και στα φυτώρια χρηματοδοτούνται από τις κυβερνήσεις ή από μεγάλες ιδιωτικές εταιρείες,.που διαθέτουν την υποδομή και την επιστημονική γνώση. Δεν είναι ασυνήθιστο επίσης, κάποια σημαντικά Châteaux του Bordeaux,.για παράδειγμα, να κάνουν τη δική τους κλωνική επιλογή από φυτά τα οποία έχουν προσαρμοστεί άριστα στα ιδιόκτητα αμπέλια τους.
Για να γίνει ταυτοποίηση μιας ποικιλίας ενός κλώνου πρέπει να γίνει τεστ DNA (μοριακοί δείκτες), σε συνδυασμό πάντοτε με τη γνώση της ποικιλίας και την αμπελογραφική περιγραφή. Προηγουμένως όμως, απαιτείται να έχει δημιουργηθεί μια τράπεζα διατήρησης γενετικού υλικού (μια συλλογή αναφοράς των ποικιλιών και των κλώνων τους) από όσο το δυνατόν περισσότερες ποικιλίες από ιδρύματα που θα είναι και οι διατηρητές των ποικιλιών. Στη χώρα μας αυτό τον ρόλο έχει ο οργανισμός ΕΛΓΟ Δήμητρα.
Η δημιουργία ενός μεγάλου αριθμού κλώνων διαφορετικών χαρακτηριστικών για κάθε ποικιλία θα είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για την διατήρηση της γενετικής παραλλακτικότητας των ποικιλιών μας.
Στη Γερμανία, όπου εφαρμόστηκε για πρώτη φορά η κλωνική επιλογή το 1926,.αλλά και σε άλλες προηγμένες οινικά χώρες, όπως η Γαλλία και η Ιταλία,.εδώ και χρόνια εφαρμόζεται επίσημη διαδικασία κλωνικής αξιολόγησης με ένα σύστημα συστηματικής αρίθμησης ώστε να περιοριστεί ο κίνδυνος γενετικής διάβρωσης.
Μερικοί κλώνοι όπως του Riesling, του Pinot Noir ή του Chardonnay, είναι τόσο εξαιρετικοί που είναι διαδεδομένοι παντού και σαφώς πιο πετυχημένοι εμπορικά από τα αρχικά τους φυτά. Σήμερα, πέραν των κλώνων που υπάρχουν στην αγορά,.πολλές χώρες που εργάζονται συστηματικά για την διάσωση του γενετικού υλικού, δημιουργούν παράλληλα και συλλογές διατήρησης κλώνων. Για παράδειγμα, σήμερα στο Γαλλικό μοντέλο κλωνικής επιλογής είναι εγγεγραμμένοι στον εθνικό κατάλογο περίπου 1.500 κλώνοι και στις συλλογές διατηρούνται περισσότεροι από 25.000 κλώνοι!!!
Ελληνική Πραγματικότητα
Είναι γεγονός ότι για κάθε υπουργική απόφαση η σχέδιο νόμου υπάρχουν και διαφορετικές φωνές,.αντιρρήσεις και διαφορετικές θέσεις και ο χώρος του Ελληνικού κρασιού δεν θα μπορούσε να είναι εξαίρεση. Σε μια εποχή που η παγκόσμια οινική κοινότητα ερευνά και εξετάζει βελτιωμένες ποικιλίες για την αντιμετώπιση της αλόγιστης χρήσης φυτοφαρμάκων και της κλιματικής αλλαγής,.στην χώρα μας συνεχίζουμε να δυσκολευόμαστε να συνεννοηθούμε για τόσο κρίσιμα ζητήματα. Τι πρωτότυπο!
Η κλωνική επιλογή και η πιστοποίηση του πολλαπλασιαστικού υλικού των Ελληνικών ποικιλιών αμπέλου, έχουν ήδη καθυστερήσει πολύ. Λαμβάνοντας μάλιστα υπόψιν την αλλαγή των συνθηκών της αμπελοκαλλιέργειας λόγω της κλιματικής αλλαγής,.η ταυτοποίηση και η κλωνική αξιολόγηση των Ελληνικών ποικιλιών που έχουν προσαρμοστεί εδώ και εκατονταετίες σε συνθήκες που άλλες οινικές περιοχές του πλανήτη αρχίζουν πλέον να προσομοιάζουν,.θα μπορούσε να αποτελέσει ένα κεφάλαιο ανυπολόγιστης αξίας και σημασίας για την Ελληνική αμπελουργία.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το παρόν άρθρο εκφράζει αποκλειστικά τις απόψεις του συγγραφέα και όχι απαραίτητα του περιοδικού ή/και των λοιπών μελών που το απαρτίζουν. Το περιοδικό φιλοξενεί κατά καιρούς άρθρα και γνώμες ανθρώπων του αμπελοοινικού κλάδου στα πλαίσια τήρησης της πολυφωνίας και σεβασμού της ελευθερίας έκφρασης,.εφόσον φυσικά δεν έχουν προσβλητικό περιεχόμενο.