Η Ίσκα (Esca and Black Measles) ή σύνδρομο της ίσκας, είναι μια μυκητολογική ασθένεια διαδεδομένη σε όλες τις αμπελουργικές περιοχές της χώρας μας. Οφείλεται σε ένα σύμπλοκο μυκήτων των γενών Phaeoacremonium spp., Phaemoniella spp, Fomitiporia spp. κ.α.1 Προσβάλλει συνήθως πρέμνα ηλικίας 15-25 ετών και σπάνια εμφανίζεται σε νεαρούς αμπελώνες2. Είναι μια χρόνια ασθένεια που προσβάλλει το εγκάρσιο ξύλο και αναπτύσσεται με αργό ρυθμό2, με την προσβολή προοδευτικά να επεκτείνεται σε όλα τα όργανα του πρεμνού (βλαστοί, φύλλα, κληματίδες, σταφυλές ,βραχίονες, κορμός)3.
Τι μπορούμε να κάνουμε με τα σταφύλια που προέρχονται από πρέμνα που είναι προσβεβλημένα από την ίσκα; Πρέπει να επέμβουμε αφαιρώντας τα πριν από τον τρύγο ή μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε για την παραγωγή οίνου; Και αν αποφασίσουμε να το κάνουμε, θα τα χρησιμοποιήσουμε για την παραγωγή ενός ποιοτικού οίνου ή θα τα χρησιμοποιήσουμε για την παραγωγή οίνων δεύτερης και τρίτης ποιότητας;
Για να λάβουμε τις απαντήσεις στις παραπάνω ερωτήσεις, έγιναν έρευνες σε προσβεβλημένα από την ίσκα πρέμνα, σε δώδεκα διαφορετικές τοποθεσίες της αριστερής όχθης στο Μπορντώ. Οι έρευνες κράτησαν 10 χρόνια και διενεργήθηκαν από το Bordeaux Sciences Agro. Ένα δημόσιο ίδρυμα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και γεωργικής έρευνας που βρίσκετε υπό την επίβλεψη του γαλλικού υπουργείου γεωργίας.
Εικόνα: Συμπτώματα της Ίσκας σε πρέμνα αμπελώνων της Ν. Αφρικής. a) Συμπτώματα τριχρωμίας στα φύλλα (ονομάζεται και “λωρίδες τίγρης”) της ποικιλίας Sauvignon blanc. b) Συμπτώματα στα σταφύλια της ποικιλίας Hanepoot (Μοσχάτο Αλεξανδρείας). c) Συμπτώματα σήψης στο εσωτερικό του ξύλου στις ποικιλίες Pinotage (c.) και Chardonnay (d.). e) Συμπτώματα φυλλόπτωσης σε πρέμνο της ποικιλίας Hanepoot. f) Αποπληξία (ξαφνική ξήρανση) πρέμνου της ποικιλίας Cabernet Sauvignon – Mia Cloete et al., 2015. Hymenochaetales associated with esca-related wood rots on grapevine with a special emphasis on the status of esca in South African vineyards. Phytopathologia Mediterranea, September, pp. 299-312.
– –
Αρχικά για τη διενέργεια των μικροοινοποιήσεων, επιλέχτηκαν σταφύλια από πρέμνα που είχαν συμπτώματα της ίσκας, από πέντε διαφορετικές τοποθεσίες. Αφού αφαιρέθηκαν αρχικά τα άγουρα και σταφιδιασμένα σταφύλια, τα υπόλοιπα οινοποιήθηκαν με το πείραμα να επαναλαμβάνεται ομοίως και δεύτερη διαδοχική χρονιά. Τα πρώτα αποτελέσματα έδειξαν, ότι τα σταφύλια από πρέμνα με ίσκα ωριμάζουν πιο όψιμα. Επίσης παρατηρήθηκε μια μικρή επίδραση στη φαινολική ωρίμανση. Μια μικρή πτώση δηλαδή στα επίπεδα των ανθοκυανών αλλά χωρίς καμία επίδραση στις συνολικές τανίνες, σύμφωνα με την Coralie Dewasme μηχανικό στο Bordeaux Sciences Agro.
Ακολούθως οι οίνοι δοκιμάστηκαν από ειδικό πάνελ σε τρεις διαφορετικές χρονικές στιγμές. Τη χρονιά αμέσως μετά τη συγκομιδή, μετά από δύο χρόνια και τέλος έξι χρόνια μετά τον τρύγο. «Συχνά περιμένουμε ότι οι οίνοι από προσβεβλημένα αμπέλια έχουν ασθενέστερο χρώμα και μικρότερη επίγευση» αναφέρει η Dewasme. Ωστόσο η παρουσία η μη της ίσκας στα αμπέλια, δεν είχε καμία επίπτωση στη συνολική αξιολόγηση των οίνων. «Σε μερικές περιπτώσεις, οι οίνοι από τα προσβεβλημένα πρέμνα βαθμολογήθηκαν υψηλοτέρα σε σχέση με τους οίνους από τα υγιή» συνεχίζει η Dewasme. Ακόμα όμως και εάν αυτό είναι ένα εξαιρετικό νέο, η ίσκα έχει μεγάλο αντίκτυπο στην απόδοση των αμπελώνων. «Οι αξιολογήσεις μας σε 8 μπλοκ προσβεβλημένων πρέμνων, σε πάνω από 5 διαφορετικά αμπελοτεμάχια, έδειξαν συνολική μείωση στην απόδοση κατά 35% στα προσβεβλημένα πρέμνα συγκριτικά με τα υγιή. Και οι αποδόσεις μειώθηκαν ακόμα και κατά 55% όταν τα αμπέλια εμφάνισαν συμπτώματα για δεύτερο συνεχές χρόνο» καταλήγει η Dewasme.
Η ίσκα όπως και η ευτυπίωση (Eutypa dieback) αντιμετωπίζονται κυρίως με εφαρμογή ορθών καλλιεργητικών πρακτικών. Οι προληπτικές πρακτικές (όψιμο κλάδεμα, διπλό κλάδεμα*, δημιουργία μικρών τομών, επάλειψη των τομών με προστατευτικά κ.α.) είναι η πιο αποτελεσματική προσέγγιση για όλες τις ασθένειες του κορμού. Όταν αυτά τα μέτρα εφαρμόζονται σε ετήσια βάση στους νέους αμπελώνες (μικρότερους των 5 ετών) είναι πιθανό να επεκτείνουν την παραγωγική ζωή τους. Αυτές οι πρακτικές (μέτρα υγιεινής, αφαίρεση προσβεβλημένων οργάνων, κ.α.) έχουν κάποια χρησιμότητα και σε ώριμους, προσβεβλημένους από το σύνδρομο της ίσκας αμπελώνες, για τη διατήρηση της απόδοσης των αμπελώνων στα καλύτερα δυνατά επίπεδα. Παρόλα αυτά η εφαρμογή πρακτικών μετά την προσβολή και είναι πολύ πιο δαπανηρή από την υιοθέτηση προληπτικών πρακτικών και δεν έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα4. // Πηγή: Vitisphere
* εφαρμογή προκλαδέματος το χειμώνα με το τελικό να γίνεται στις αρχές της άνοιξης
1 Υπουργείο αγροτικής ανάπτυξης και τροφίμων
2 Ρούμπος, Ι. Χ., 2003. Ασθένειες & εχθροί της αμπέλου. Αθήνα: Εκδόσεις Σταμούλη.
3 Σταυρακάκης, Μανόλης Ν.,2019. Αμπελουργία. Αθήνα: Εκδόσεις Έμβρυο.
4 University of California agriculture & natural resources. UC IPM (Integrated Pest Management)
✒️ Δημήτρης Καραχάλιος, ΟΙΝΟΛΟΓΟΣ