Το ότι τα αμπέλια χρειάζονται νερό για να επιβιώσουν δεν μας προκαλεί έκπληξη. Είναι ικανά να αναζητούν νερό μέσω των ριζών τους και συχνά σε αναζήτηση υγρασίας, φτάνουν αρκετά βαθιά στο υπέδαφος ή στο μητρικό πέτρωμα για να επιβιώσουν. Αυτό συμβαίνει επειδή τα αμπέλια προτιμούν να αναπτύσσουν μεγάλα μήκη βλαστών και να αναρριχώνται πάνω σε άλλα δέντρα φτάνοντας ψηλά και απλώνοντας τα φύλλα τους στο φώς, παρά να σχηματίζουν μεγάλους και ψηλούς δικούς τους κορμούς. Ομοίως οι ρίζες της αμπέλου μπορούν να αναπτυχθούν σε μέρη που ο ανταγωνισμός με άλλα φυτά για την υγρασία είναι συχνά υψηλός. Αν συνυπολογίσουμε και το βάθος που μπορούνε να φτάσουν οι ρίζες, συμπεραίνουμε ότι τα αμπέλια είναι αρκετά ανθεκτικά στη ξηρασία.
Ιστορικά, πολλοί διάσημοι για την ποιότητα τους αμπελώνες όπως του Bordeaux και του Barolo είναι υποχρεωτικά ξηρικοί με απαγόρευση της άρδευσης. Σε περιοχές με μεσογειακό κλίμα, τα καλοκαίρια τείνουν να είναι ζεστά, ξηρά και με μικρά ποσοστά βροχοπτώσεων. Οι αμπελώνες στις μεσογειακές περιοχές είναι μεγάλης ηλικίας και σπάνια διαμορφώνονται με μεγάλα μεγέθη κορμού (κρεβατίνες). Η διαμόρφωση τους σε κυπελλοειδή σχήματα καθιστά τα πρέμνα ικανά, στο να ανταπεξέλθουν σε ξηρά και ηλιόλουστα κλίματα. Το πλεονέκτημα τους είναι ότι το περιορισμένο ύψος του κορμού κάνει το πρέμνο να έχει μικρότερες υδατικές απαιτήσεις. Επιτρέπει επίσης την επαρκή έκθεση στις ηλιακές ακτίνες, καλό αερισμό και παράλληλα παρέχει αρκετή σκιά στα σταφύλια ώστε να προστατευτούν από τα ηλιακά εγκαύματα. Η μεγάλη επίσης απόσταση ανάμεσα στα πρέμνα επιτρέπει την ανάπτυξη ενός εκτεταμένου ριζικού συστήματος ικανού να βρίσκει τη διαθέσιμη υγρασία.
Τα τελευταία χρόνια, σε μέρη πού δεν υφίστανται νομοθετικοί περιορισμοί,.αρκετοί αμπελώνες που είναι διαμορφωμένοι σε κυπελλοειδή σχήματα έχουν στραφεί επίσης στην άρδευση. Και σε περιοχές φυσικά που απλά οι βροχοπτώσεις δεν επαρκούν για να στηρίξουν την ανάπτυξη της αμπέλου, η άρδευση είναι ο κανόνας.
Πόσο νερό χρειάζεται όμως ένα αμπέλι; Κατά κανόνα εάν το ετήσιο ποσοστό βροχόπτωσης είναι κάτω από 20 ίντσες (≅ 51 εκατοστά) τα αμπέλια μας θα χρειαστούν συμπληρωματική άρδευση. Ωστόσο πολλά εξαρτώνται από την κατανομή των βροχοπτώσεων και από την ικανότητα του εδάφους να διατηρεί την υγρασία. Εδάφη με πηλό, ασβεστολιθικά ή με υψηλά ποσοστά οργανικής ουσίας ευνοούν την καλύτερη διατήρηση της υγρασίας. Σε ορισμένους οινικούς “κύκλους” υπάρχει μια έντονη συζήτηση για το εάν η άρδευση οδηγεί σε υποβάθμιση της ποιότητας των σταφυλιών ή μείωση της έκφρασης του terroir. Για ορισμένους η “ξηρική” καλλιέργεια είναι ο δρόμος για την παραγωγή ποιοτικότερων προϊόντων.
Μια από τις πιο εντυπωσιακές μεθόδους άρδευσης γίνεται στην περιοχή Mendoza της Αργεντινής,.μια έρημος σε μεγάλο υψόμετρο με λιγότερες από 8 ίντσες βροχής (≅ 20, 3 εκατοστά) ετησίως. Η γεωργία σε αυτήν την περιοχή στηρίζεται σε μια προσεκτικά κατασκευασμένη σειρά αρδευτικών καναλιών που χρονολογούνται εκατοντάδες χρόνια και τροφοδοτούνται από το χιόνι που λιώνει στα βουνά των Άνδεων. Η μέθοδος προσομοιάζει αυτή των βροχοπτώσεων με περιόδους άφθονου νερού που διαδέχονται ξηρές περίοδοι. Το μειονέκτημα της συγκεκριμένης μεθόδου είναι ότι απαιτούνται μεγάλες ποσότητες νερού.
Μια ακόμα μέθοδος που χρησιμοποιούν οι αμπελουργοί είναι η άρδευση με εκτοξευτήρες νερού. Η μέθοδος αυτή δεν είναι πολύ αποτελεσματική αλλά έχει τη δυνατότητα να μιμηθεί τις βροχοπτώσεις. Ένα σοβαρό μειονέκτημα της είναι ότι η μέθοδος βρέχει τα φύλλα και αυξάνει την υγρασία τους,.γεγονός που μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες ανάπτυξης ασθενειών στο πρέμνο.
Η πλέον δημοφιλής μέθοδος είναι η στάγδην άρδευση με την οποία διοχετεύουμε μια συγκεκριμένη ποσότητα νερού απευθείας στη ρίζα του φυτού. Είναι μια πολύ αποτελεσματική μέθοδος χρήσης νερού, αλλά μπορεί να προάγει την ανάπτυξη των ριζών μόνο όταν συσσωρεύονται πολλές σταγόνες. Ένα μοτίβο συχνού ποτίσματος με μικρές ποσότητες έχει σαν αποτέλεσμα οι ρίζες της αμπέλου να μην εκμεταλλεύονται πλήρως τον διαθέσιμο εδαφικό όγκο. Για αυτόν τον λόγο ορισμένοι υποστηρίζουν την άρδευση σε αραιά χρονικά διαστήματα.με μεγάλες ποσότητες ικανές να μεταδώσουν υγρασία σε ένα μεγαλύτερο όγκο εδάφους.
Ένας άλλος παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι ο ρυθμός εξατμισοδιαπνοής. Τα φυτά αντιμετωπίζουν ένα μεγάλο δίλημμα. Ανοίγοντας τους πόρους που έχουν στα φύλλα και ονομάζονται στομάτια συλλέγουν διοξείδιο του άνθρακα για τη απαραίτητη διαδικασία της φωτοσύνθεσης. Με αυτόν τον τρόπο όμως χάνουν και νερό. Έτσι κάνουν έναν υπολογισμό. Εάν χάσουν πάρα πολύ νερό λόγω θερμότητας, ανέμου ή ξηρών συνθηκών ενδέχεται να κλείσουν τα στομάτια τους. Για αυτό ένα αμπέλι σε έδαφος με γρήγορη αποστράγγιση ή σε ζεστό μέρος με έντονους ανέμους θα χρειαστεί περισσότερο νερό για να επιβιώσει.
Η άρδευση έχει γίνει πλέον τόσο συνηθισμένη, που σε περιοχές που δεν εφαρμόζεται, χρησιμοποιείται ο όρος “ξηρική καλλιέργεια” ως παράγοντας διαφοροποίησης. Και η συζήτηση στους οινικούς “κύκλους” σχετικά με το εάν η άρδευση οδηγεί σε απώλεια ποιότητας ή τυπικότητας συνεχίζεται. Γιατί όμως η πρακτική της άρδευσης είναι τόσο αμφιλεγόμενη; Σε ορισμένες περιοχές, η καλλιέργεια της αμπέλου θα ήταν αδύνατη χωρίς αυτήν. Δυστυχώς κάποιοι αμπελοκαλλιεργητές με εύκολη πρόσβαση σε άφθονο νερό μπορεί να χρησιμοποιήσουν την άρδευση για να παράγουν μεγαλύτερες ποσότητες σταφυλιών εις βάρος της ποιότητα τους. Αυτός είναι και ο λόγος που ορισμένες παραδοσιακές αμπελουργικές περιοχές απαγορεύουν νομοθετικά την άρδευση,.παρόλο που έστω και μια μικρή συμπληρωματική άρδευση θα μπορούσε να βοηθήσει σε χρονιές με έντονη ξηρασία.
Υπάρχουν όμως τρόποι ώστε η άρδευση να γίνει λελογισμένα και να συνδυαστεί με την παραγωγή ποιοτικών σταφυλιών. Οι ερυθρές κυρίως ποικιλίες μπορούν να επωφεληθούν από την ήπια υδατική καταπόνηση μετά τον περκασμό, στο στάδιο δηλαδή μετά την αλλαγή του χρώματος της ράγας και πλησιάζοντας στο τελικό στάδιο της ωρίμανσης. Με την έλλειψη νερού στη ζώνη της ρίζας, ολόκληρο το φυτό μέσω της ορμόνης του αμπσισικού οξέος (ABA).κατευθύνει τη λειτουργία του στην ωρίμανση των σταφυλιών.
Επιπλέον η ελεγχόμενη υδατική καταπόνηση έχει διπλό όφελος αφού εκτός από την εξοικονόμηση του νερού, ως πολύτιμου περιβαλλοντικού πόρου, ενισχύει και την ποιότητα των σταφυλιών, ειδικά στις ερυθρές ποικιλίες. Υπάρχουν ενδείξεις ότι στις καλύτερες τοποθεσίες αμπελώνων εφαρμόζεται με φυσικό τρόπο αυτή η ελαφριά υδατική καταπόνηση. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο ο όρος “ξηρική καλλιέργεια” θεωρείται ποιοτικό χαρακτηριστικό. Είναι πιθανό σε ορισμένες περιπτώσεις, να δημιουργηθούν σταφύλια καλύτερης ποιότητας σε μικρότερες ποσότητες. Θα ήταν άδικο όμως να πιστεύουμε ότι η άρδευση λειτουργεί πάντα ως παράγοντας υποβάθμισης των σταφυλιών. Είναι ένα εργαλείο και όπως κάθε εργαλείο μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ορθό ή λάθος τρόπο. // Πηγή: Wine enthusiast by Jamie Goode
✒️ Δημήτρης Καραχάλιος, ΟΙΝΟΛΟΓΟΣ