Η κλιματική κρίση έχει αλλάξει τις παραμέτρους του κλίματος, με κάποιες από αυτές τις αλλαγές να επηρεάζουν άμεσα την αμπελοκαλλιέργεια. Ερευνητές τα τελευταία χρόνια ψάχνουν τρόπους, έτσι ώστε να μετριαστούν οι επιπτώσεις του παγετού στα πρέμνα. Ο παγετός αποτελεί μια από τις σημαντικότερες απειλές, αφού αρκετές αμπελοοινικές περιοχές τα τελευταία χρονιά βιώνουν μεγαλύτερες περιόδους με παγετούς. Οι αμπελοκαλλιεργητές σε παραδοσιακές περιοχές καλλιέργειας όπως το Μπορντό, η Βουργουνδία και η Καμπανία έχασαν μέρος της παραγωγής τους στους τελευταίους τρύγους, λόγω της μεγαλύτερης διαρκείας των παγετών, που συνέπεσαν χρονικά με την έκπτυξη των οφθαλμών.
Ο παγετός μπορεί να σχηματιστεί σε δύο περιπτώσεις:
• Στην πρώτη και πιο κοινή μορφή που είναι γνωστή ως “παγετός ακτινοβολίας”, σχηματίζεται όταν η θερμοκρασία του αέρα και του εδάφους ψύχεται λόγω της απώλειας θερμότητας προς την ατμόσφαιρα. Το φαινόμενο αρχίζει από το επίπεδο του εδάφους και στη συνέχεια ανεβαίνει, όταν η θερμοκρασία παραμένει χαμηλή. Τις περισσότερες φορές, αυτού του είδους ο παγετός θα σχηματιστεί σε συνθήκες καθαρού ουρανού (ξαστεριά), επειδή ο καθαρός ουρανός ευνοεί τη διαφυγή της ακτινοβολίας από την επιφάνεια της Γής. Αντίθετα, η παρουσία σύννεφων αντανακλά την εξερχόμενη ακτινοβολία επιβραδύνοντας τη ψύξη στην επιφάνεια.
• Η δεύτερη μορφή είναι ο “παγετός μεταφοράς” και σχηματίζεται όταν μια μάζα πολύ ψυχρού αέρα κινηθεί σε μια περιοχή, αντικαθιστώντας το θερμότερο αέρα.
Όταν ο αέρας είναι πιο υγρός, άλλες διαδικασίες που σχετίζονται με την αλλαγή της κατάστασης του νερού μεταξύ ατμού-υγρού-στερεού, προκαλούν απελευθέρωση της θερμότητας (λανθάνουσα θερμότητα). Αυτό επιβραδύνει την ψύξη, μειώνοντας την πιθανότητα παγετού. Επίσης, τη νύχτα, ο αέρας μπορεί να αναμείξει τα ψυχρότερα ρεύματα κοντά στην επιφάνεια με τα θερμότερα ακριβώς από πάνω τους. Και αυτό το φαινόμενο επιβραδύνει την ψύξη μέσω της ακτινοβολίας στην επιφάνεια, καθιστώντας λιγότερο πιθανό το σχηματισμό παγετού.
Ο παγετός στους αμπελώνες
Ο παγετός αποτελεί σημαντική απειλή για τους αμπελώνες ειδικά όταν εμφανίζεται ταυτόχρονα με την έκπτυξη των οφθαλμών. Τα πρέμνα που θα επηρεαστούν από τον παγετό, μπορεί να παρουσιάσουν μειωμένη απόδοση και σε ακραίες συνθήκες να ξεραθούν. Οι τραυματισμοί που προκαλούνται από τον παγετό οφείλονται στην κατάψυξη των κυττάρων του φυτού, αφού πάγος μπορεί να σχηματιστεί εκτός ή και εντός του κυττάρου. Σύμφωνα με το ενημερωτικό δελτίο που έχει εκδώσει το Αυστραλιανό Ινστιτούτο Οίνου για τον παγετό (AWRI), ο νεαρός ή ανώριμος φυτικός ιστός είναι πιο επιρρεπείς σε βλάβες, αφού θερμοκρασίες μικρότερες από -3,4°C μπορούν να βλάψουν το 50% των οφθαλμών, όταν αυτοί βρίσκονται στο στάδιο με πυκνό χνούδι (wooly bud).
Στρατηγικές διαχείρισης
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι με τους οποίους οι αμπελοκαλλιεργητές μπορούν να μετριάσουν την απειλή του παγετού στον αμπελώνα, αλλά δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις για να την εξαλείψουν. Η πρώτη επιλογή, που ήταν και ίσως πιο δύσκολο να προβλεφθεί ειδικά σε αμπελώνες που έχουν φυτευτεί πριν από πολλά χρόνια, είναι η σωστή επιλογή τοποθεσίας. Η επιλογή επίσης της κατάλληλης ποικιλίας είναι κομβική. Το να φυτέψεις μια πρώιμη ποικιλία σε ένα πολύ ψυχρό μέρος, μεγαλώνει σημαντικά τις επιπτώσεις ενός πιθανού παγετού. Σημαντική είναι επίσης και η τοπογραφία αφού θα πρέπει η κυκλοφορία του αέρα να είναι ανεμπόδιστη, ώστε να μην δημιουργούνται σημεία που ο κρύος αέρας έχει μεγαλύτερο βάθος (θύλακες παγετού).
Αν έχουν παραμείνει στα πρέμνα υπολείμματα βλάστησης στα τέλη του χειμώνα, θα πρέπει να αφαιρούνται, έτσι ώστε να αυξάνεται η άμεση και η έμμεση ακτινοβολία (από το έδαφος). Επίσης, το κλάδεμα των περιοχών που πλήττονται από παγετούς θα πρέπει να γίνεται όσο πιο αργά γίνεται για να μειωθούν οι κίνδυνοι που ελλοχεύει η πρώιμη άνθηση. Η συγκεκριμένη τεχνική (late pruning) μπορεί να είναι μια στρατηγική επιλογή στην καλλιέργεια, ακόμα και σε περιοχές που ο κίνδυνος παγετού είναι χαμηλός.
Υπάρχουν επίσης και πολλά εργαλεία που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι αμπελοκαλλιεργητές για να αποτρέψουν την εμφάνιση παγετού. Μια επιλογή είναι οι ανεμιστήρες παγετού. Οι ανεμιστήρες αυτοί έχουν στόχο την κυκλοφορία του θερμότερου αέρα που βρίσκεται σε υψηλότερα επίπεδα και μπορεί να αντικαταστήσει τον ψυχρότερο που έχει εγκλωβιστεί σε χαμηλά επίπεδα, ανάμεσα δηλαδή στα πρέμνα. Οι ανεμιστήρες λειτουργούν αποτελεσματικότερα όταν έχουμε “παγετό μεταφοράς”.
Η πιο συνήθης μέθοδος που αποτελεί και την πρόταση του AWRI είναι η χρησιμοποίηση ψεκαστήρων/καταιωνιστήρων (frost sprinklers). Η συγκεκριμένη τεχνική λειτουργεί καλύτερα σε μέρη που αναπτύσσονται παγετοί ακτινοβολίας. Η αποτροπή του παγετού στηρίζεται στο ότι οι ψεκαστήρες προσθέτουν υγρασία στην περιοχή των πρέμνων, βοηθώντας με αυτόν τον τρόπο την εξομάλυνση των ακραίων θερμοκρασιών. Φυσικά και οι ψεκαστήρες παγετού έχουν περιορισμούς, αφού τις ξηρές χρονιές που φαίνεται ότι υπάρχουν αυξημένες πιθανότητες παγετού, η παροχή νερού σε πολλές τοποθεσίες θα μπορούσε να μην είναι δεδομένη.
ΠΗΓH: WIneland Media by Harrison Davies
✒️ Δημήτρης Καραχάλιος, ΟΙΝΟΛΟΓΟΣ